20.8.08

Ffarwel i Leo Abse

Doedd Leo Abse, y cyn AS Llafur a fu farw heddiw, ddim yn ddyn poblogaidd iawn ymhlith cenedlaetholwyr. Wedi'r cyfan, bu'n flaenllaw yn yr ymgyrch yn erbyn datganoli grym i Gymru nol ym 1997, a doedd ganddo fawr o ddim i'w ddweud wrth y Gymraeg (er fod ei gwmni cyfreithiol, Leo Abse and Cohen, yn hysbysebu eu gwasanaeth ar S4C erbyn hyn). Ond er fod ei agwedd tuag at Gymru a'r Gymraeg yn wrthun i mi, roedd Abse yn ddyn yr oeddwn yn ei edmygu yn fawr.
Roedd Abse yn "gymeriad gwleidyddol", ac fe fydd sawl un yn dewis ei gofio am ei ddillad fasiynnol a'i hiwmor ffraeth. Ond yr hyn y mae'n haeddu cael ei gofio amdano yw y gwaith aruthrol o bwysig y gwnaeth yn ol yn y 60au i gynyddu rhyddid yr unigolyn ym Mhrydain. Abse, yn fwy na neb arall, fu'n gyfrifol am ei gwneud hi'n gyfreithlon i ddynion gael perthynas hoyw a'u gilydd. Bu hefyd yn flaenllaw yn y frwydr i'w gwneud hi'n haws i gael ysgariad, a gweithiodd dros fwy o hawliau i blant a oedd wedi eu geni tu allan i briodas.
Cywaith yw polisi llywodraethol yn amlach na pheidio. Mae'r cyfreithiau sydd yn rheoli ein bywydau yn ffrwyth llafur gweinidogion, cadeiryddion pwyllgor, aelodau cyffredin a gweision sifil. Peth prin yw Aelod Seneddol unigol sydd yn gallu cael y maen i'r wal, heb gefnogaeth gadarn ei blaid. Ond i raddau helaeth, llwyddodd Abse i wneud hyn yng nghyd-destun cyfreithloni perthnasau hoyw. Heb ei ddycnwch a'i unplygrwydd, fe allai'r gyfraith ormesol a oedd yn gwneud perthynas hoyw yn drosedd fod wedi aros ar y llyfr statud am yn llawer iawn hirach. Beth bynnag fo'i ran yn nhrychineb refferendwm 1979, mae Leo Abse yn haeddu cael ei gofio fel arwr.

1 comment:

Hogyn o Rachub said...

Y drichineb ydi, dwi'n meddwl, ei fod am gael ragor o hawliau i un grwp lleiafrifol, ond yn gwbl elyniaethus tuag at hawliau grwp lleiafrifol arall.