Araith Adam Price

Yn anffodus, roeddwn i'n eistedd mewn car yn teithio i lawr yr A55 tra 'roedd Adam Price yn traddodi ei araith ddydd Sadwrn, felly chefais i ddim mo'r cyfle i'w chlywed yn fyw. Ac oherwydd esgeulusdod yn gosod y Sky+, dim ond ychydig eiliaidau o'i diwedd y clywais ar y teledu. Ond diolch i flog Up the Valleys, dwi wedi cael y cyfle i ddarllen trawsgrifiad ohoni.
Mae fy naliadau gwleidyddol i ac Adam yn bur wahanol, mewn sawl ystyr. Sosialydd asgell-chwith yw Adam, sydd yn gweld Plaid Cymru fel yr ymgorfforiad diweddaraf o'r traddodiad radical Cymreig, a arferai berthyn i'r Blaid Lafur, a chyn hynny, y Blaid Ryddfrydol. Dwinnau'n ystyried fy hun ar y chwith, ond ar y chwith gymhedrol, democrataidd-gymdeithasol. Ond eilbeth ydi'r cwestiwn o dde a chwith i mi - cenedlaetholwr ydw i, sydd yn credu bod yn rhaid ystyried pob dadl wleidyddol yng ngoleuni ei heffaith bosib ar anniybynniaeth i Gymru, ac yn bwysicach, parhad y Gymraeg.
Serch hynny, dwi'n cefnogi byrdwn ei neges ddydd Sadwrn, hyd yn oed os nad ydw i'n cytuno yn llwyr gyda ei ddadansoddiad o rol y Ceidwadwyr yng ngwleidyddiaeth Cymru. O safbwynt y Gymraeg, mae'n rhaid cydnabod bod y Ceidwadwyr wedi bod yn fwy parod i hybu ei buddianau - drwy sefydlu S4C, drwy basio Deddf Iaith 1993, ac yn bwysicaf un, drwy basio Deddf Addysg 1988 - na fu Llafur erioed. Tydw i ddim yn rhannu casineb Adam tuag at y Ceidwadwyr.
Ond dwi yn rhannu ei weledigaeth ynglyn a dyfodol gwleidyddol Cymru. Y mae'r Blaid Lafur. bellach, yn gwbl amherthnasol. Ein prif nod ni fel plaid yw ei hysgubo oddi ar y tir etholiadol, a chymeryd ei lle fel plaid flaengar Cymru. Dylem ni anelu tuag at greu sefyllfa lle mae pobl Cymru yn gweld dewis rhwng Plaid Cymru a'r Toriaid fel yr unig ddewis.
Sut mae cyrraedd y fan hon yw'r her i ni fel plaid. Mae Adam yn credu bod angen canolbwyntio ein hymdrechion ar yr ardaloedd hynny sydd wedi aros yn driw i Lafur ers cenhedlaethau lawer. Ac os ydym ni am lwyddo, mae'n rhaid i ni allu cipio'r seddi hyn. Ond rhaid bod yn ofalus nad ydym ni'n anghofio am ardaloedd lle mae Plaid Cymru wedi bod yn rym etholiadol ers blynyddoedd. Er mwyn bod yn rym cenedlaethol, mae'n rhaid dal gafael ar Sir Gaer, Ceredigion, Gwynedd a Mon - ardaloedd lle mae cefnogaeth draddodiadol y Blaid o dan fygythiad. A thrwy ymateb i bryderon trigolion yr ardaloedd hyn y mae cadw eu cefnogaeth.
Rhaid i ni, fel plaid, ochel rhag dilyn trywydd Llafur Newydd. Trodd y Blaid Lafur ei chefn ar ei chefnogwyr traddodiadol, er mwyn denu cefnogwyr newydd. Erbyn hyn, mae'r cefnogwyr newydd hynny wedi mudo at y Ceidwadwyr, ac mae Llafur yn gorfod dibynnu ar "Hen Lafur" i gynnal ei breichiau. Ond oherwydd i "Hen Lafur" gael ei thrin mor wael ers 1997, mae prin yw'r cefnogwyr traddodiadol sydd yn fodlon rhoi o'u hamser i gefnogi.
Wrth i ni geisio llunio Plaid Cymru ar gyfer yr Unfed Ganrif ar Hugain, felly, rhaid bod yn ofalus nad ydyn ni'n ail-adrodd cangymeriad Blair a Brown. Rhaid denu cefnogwyr newydd, ond nid ar draul y cadarnleoedd mae gwneud hynny.