23.6.13

Rhun a Heledd

Wel wir, ond oes gen i le i gywilyddio? Dim ond ychydig ddyddiau yn ôl mi oeddwn i'n ddilornus iawn o'r sawl a oedd yn honni y byddai Rhun ap Iorwerth yn rhoi ei enw ymlaen fel ymgeisydd Plaid Cymru yn is-etholiad Môn. Ers i mi drydar hynny, fe gysylltodd ambell un a mi i awgrymu ella mod i'n anghywir (be?). Ac yna, p'nawn 'ma, fe gyhoeddodd Rhun ei fod yn bwriadu sefyll, er gwaethaf fy natganiadau.


Er tegwch i mi, mae hon yn stori sydd wedi bod yn gwneud y rownds ers dwn i ddim pa bryd. Tydw i ddim yn nabod Rhun yn bersonol, ond mi ydw i'n gwybod ei fod yn fab i Edward (of Dafydd Iwan ac Edward fame), ac yn fab-yng-nghyfraith i Peredur Hughes, cyn-lywydd yr NFU - ac felly yn un sydd a chysylltiadau da iawn ar draws y pleidiau ym Môn. Roedd y cyfuniad yma, ynghŷd a phroffeil cyhoeddus amlwg Rhun yn ei wneud yn ymgeisydd deniadol, ond roeddwn i wastad o dan yr argraff mai gwleidyddiaeth ffantasi oedd hyn. I ddweud y gwir, roeddwn i wedi clywed (yn ail law) bod Rhun yn flin iawn ynglŷn a'r sïon, gam eu bod yn tanseilio ei enw da yn y BBC.

Bid a fo am hynny, mae'n amlwg mod i'n anghywir, ac y dylwn ymddiheuro - felly sori i unrhyw un a oedd yn credu mod i'n rhyw fath o oracle gwleidyddol. Ella dylwn i ddeud y bydda i'n fwy gofalus yn y dyfodol, ond dwn i ddim os ydi hynny yn fy natur.

Rwan bod Rhun yn y ras, mae Môn yn mynd i fod yn le difyr iawn am rai wythnosau. Ers blynyddoedd lawer, mae'r Blaid ym Môn wedi dewis ymgeisyddion gwael iawn i sefyll etholiadau, ac mae ei methiant i gipio sedd Albert Owen yn deillio yn rhannol o'r dewisiadau sal hynny. Rwan, mae gan aelodau'r ynys ddewis rhwng dau aelod 'tebol iawn - Rhun, a Heledd Fychan.

 Pan wnes i flogio ar etholiad Arfon wythnos neu ddwy yn ôl, fe ro's i fy ngefnogaeth i Sian Gwenllian fel olynydd Alun Ffred, gan ddatgan yr hoffwn weld Heledd yn cymeryd lle Ieuan Wyn Jones ym Môn. Ac er mod i'n gweld rhinweddau niferus Rhun ap Iorwerth, tydw i heb newid fy meddwl am Heledd. Dwi'n ei adnabod yn dda, ac ar lefel bersonol fedra i feddwl am neb gwell i gynyrchioli Môn. Ond ar lefel wleidyddol hefyd, dwi'n credu ei bod yn rhywun sydd a llawer iawn i'w gynnig. Mae wedi gweithio yn galed iawn dros Blaid Cymru ers blynydoedd bellach, yn fewnol, ac ar lawr gwlad. Rhedodd ymgyrch wych ym Maldwyn yn 2010, a phan gyhoeddodd Ieuan Wyn ei fod y gadael, roedd Glyn Davies AC - ei gwrthwynebydd yn yr etholiad hwnw - yn barod iawn i ganu ei chlodydd, ac i hyrwyddo ei hachos. Mae derbyn clod gan eich cyfeillion yn bwysig, ond mae'n cymeryd gwleidydd arbennig i sicrhau datganiad o gefnogaeth gan un o'i gwrthwynebwyr. Cofiwch hefyd y bu Heledd yn ran hanfodol o'r ymgyrch yn etholaeth Gogledd Cymru yn etholiadau'r Cynulliad yn 2011, etholiad lle daeth hi o fewn trwch blewyn o gipio sedd, a hynny yn gwbl groes i'r disgwyl. Yn bwysicach, efallai, mae gan Heledd adnabyddiaeth arbennig o Fôn, a gwleidyddiaeth yr ynys. 

Toes gen i ddim pleidlais, fel un sy'n byw ar y tir mawr. Ond mae Heledd wedi fy argyhoeddi mae hi yw'r un i gynrychioli Môn ym Mae Caerdydd. Yr her iddi rwan yw argyhoeddi aelodau Môn. 

O.N.

Fe ddeudais i'n wreiddiol bod Rhun yn fab-yng-nghyfraith i Peter Rogers. Ffrwyth fy nychymyg i oedd hyn, a does dim gwirionedd i'r haeriad. Ymddiheuriadau lu i Rhun.

16.6.13

Olynu Alun Ffred

Fel yr ydw i wedi nodi yn barod, tydw i ddim yn y ras i olynu Alun Ffred, a hynny am gyfuniad o resymau gwleidyddol a phersonol. Serch hynny, mae gen i ddiddordeb mawr mewn gweld pwy fydd yn mynd a'r enwebiad, ac yn groes i rhai o'r trolls sydd yn heidio i wefan Golwg, dwi'n credu bod dwy yn y ras sydd yn ymgeiswyr cryf dros ben. Fel mae hi'n digwydd, dwi'n adnabod y ddwy yn dda iawn - fe fum i'n gweithio i rieni Heledd Fychan am flynyddoedd, ac fe ddos i adnabod Heledd yn dda yn ystod y cyfnod hwn. Mae hi'n ferch eithriadol o ddawnus, ddeallus a hoffus. Mae 'na ambell un sydd heb fawr o ddealltwriaeth o wleidyddiaeth Arfon yn credu ei bod yn rhyw fath o "estron" sydd wedi ei pharasiwtio i mewn o Gaerdydd. Y gwir amdani yw bod gan Heledd gysylltiadau cryf iawn gyda Chaernarfon - dyma gartref ei Mam, a fu'n rhedeg nifer o fusnesau yn y dref ers degawdau. Mae Heledd wedi gweithio i'r busnesau hynnyn am flynyddoedd, boed hynny yn y diwydiant teledu i fyny yng Nghibyn neu tu ol i'r bar yn Y Castell. Lol wirion ydi awgrymu bod Heledd yn rhyw fath o carpetbagger o'r de.

Drwy'r Cyngor ddos i adnabod Sian Gwenllian, gyda'r ddau ohonom ni'n cael ein ethol yr un pryd. Fe fum i'n gweithio yn agos iawn gyda Sian nol yn 2008, pan oedd y ddau ohonom ni'n aelodau o Bwyllgor Plant a Phobl Ifanc y Cyngor, a oedd yn gwneud llawer iawn o waith ar drefniadaeth ysgolion. Cyn iddi gael ei hethol, roedd Sian yn eithaf croch yn erbyn cau ysgolion bychain, ond pan ddaeth hi wyneb-yn-wyneb a'r mynydd o dystiolaeth a oedd yn dangos yn eglur mai drwy ad-drefnu yn unig yr oedd modd creu cyfundrefn addysg gynradd a fyddai'n gwarchod Gwynedd - ac yn benodol gwarchod y Gymraeg yng Ngwynedd - newidiodd ei meddwl. Mae gwleidydd sydd yn fodlon newid ei meddwl ar sail y dystiolaeth yn beth prin a gwerthfawr, ac rwy'n edmygu y modd yr oedd Sian yn fodlon gwneud hyn oherwydd mai dyma'r peth iawn i'w wneud, nid oherwydd bod 'na fantais bersonol neu bleidiol o wneud hynny.

(Gyda llaw, mae'r rhai sy'n awgrymu y gallu cefnogaeth Sian i gau ysgolion bychain wneud niwedd iddi yn 2016 wedi cam-ddarllen y sefyllfa yn arw. Mae bodolaeth gormod o ysgolion bychain, gyda gormod o lefydd gweigion, wedi arwain at gwtogi annheg yn lefel cyllid ysgolion mwy - ac mae nifer fawr o'r ysgolion hyn i'w canfod yn Arfon. Bydd cynlluniau ad-drefnu Gwynedd o help i Sian mewn llefydd fel Caernarfon, Llanrug, Dyffyn Ogwen, a Bangor)

O bwyso a mesur, felly, dwi'n cael fy hun mewn lle anodd. Fe fyddwn i'n hapus i weld naill a'i Sian neu Heledd yn sefyll etholiad Arfon yn 2016. Ond dwi hefyd yn edrych i'r dyfodol tu hwnt i 2016 - fydd Ieuan Wyn Jones ddim yn Mae Caerdydd am byth, ac mae angen ymgeisydd cryf ym Mon ar rhyw bwynt yn y dyfodol. Er mor gryf yw cysylltiadau Heledd a Chaernarfon, Monwysyn ydi hi yn y bon, ac mae ei thad, Vaughan Hughes, yn gwneud gwaith gwych fel rhan o'r to newydd sydd yn cynrychioli'r Blaid ar Gyngor Mon. I mi, Heledd yw'r ymgeisydd delfrydol i gymeryd lle Ieuan Wyn Jones pan fydd o'n rhoi'r ffidil yn y to.

Sian Gwenllian, felly, fydd yn derbyn fy nghefnogaeth i yn yr etholiad yma. Yn ystod ei chyfnod ar y Cyngor mae Sian wedi dangos ei bod yn wleidydd sydd yn gallu arwain ar faterion sylweddol o bolisi, ond sydd hefyd yn gallu arwain ar lefel gymunedol. Bydd yn ymgyrchydd cryf a all sicrhau'r sedd i'r Blaid, ond bydd yn AC cryfach byth, a'm gobaith yw y bydd hi'n gallu dilyn yn ol troed Alun Ffred a dod yn weinidog yn llywodraeth Cymru, ar ryw adeg yn y dyfodol.

O.N.

Dwi wedi crybwyll Mon, ond wrth gwrs mae sedd arall yn ffinio ac Arfon, sef Dwyfor Meirionydd. Mae'r Arglwydd Elis-Thomas wedi datgan y bydd o efo ni tan o leiaf 2020, ond dwi'n tybio y bydd yn dewis ildio ei le bryd hynny. Y person delfrydol i gymeryd lle Dafydd El ym Mae Caerdydd yw Liz Saville Roberts, sydd gyda'r mwyaf dawnus o aelodau presenol Cyngor Gwynedd. O edrych ymlaen i 2020, felly, fy nymuniad i fyddai gweld Sian Gwenllian yn aelod dros Arfon, Heledd Fychan ym Mon, a Liz Saville Roberts yn Nwyfor Meirionydd.